Hidrosefali / Hydrocephalus
Beyin vücudun en karmaşık organıdır. Tüm bilişsel ve fizyolojik işlevleri kontrol eder. Omurilikle birlikte Merkezi Sinir Sistemi’ni oluşturur. Serebrum, Beyin sapı ve Beyincik’den oluşur. Sahip olduğu ventriküler sistem sayesinde BOS üretimi ve akışı sağlanır.
Beyin Omurilik Sıvıs (BOS) Nedir?
BOS, beynin ventrikülleri ve beyin ile omuriliğin yüzeyi etrafında sürekli dolaşan berrak bir sıvıdır. Beyin ve omuriliğe gelen darbelerin zararlı etkisini azaltırken aynı zamanda beynin beslenmesine yardım eder. Merkezi sinir sitemindeki atıkların taşınmasına yardımcı olur, immünolojik koruma sağlar. Beyin ve omurilik arasında dolaşarak beyindeki basınç değişikliklerini düzenler. İçeriğinde ise lipidler, su, proteinler, glukoz, lenfositler ve elektrolitler bulunur.
Ventriküler sistem
Beyinde ventrikül adı verilen ve beyin omurilik sıvısıyla (BOS) dolu birbirine kanallarla bağlı boşluklara verilen isimdir. Dört adet ventrikülden oluşur. Sağ ve solda bir çift lateral venterikül bulunur. Sağ ve solda bir çift lateral venterikül bulunur. Lateral ventriküller, interventriküler foramina adı verilen kanallarla üçüncü ventriküle bağlanır. Üçüncü ventrikül, diensefalonun ortasında , sol ve sağ talamus arasında yer alır. Beyin ortası boyunca uzanan serebral su kemeri aracılığıyla dördüncü ventriküle bağlanır. Dördüncü ventrikül beyin sapında , Pons ve Medulla Oblongata’nın arkasında yer alır . Dördüncü ventrikül serebral su kemeri ve omuriliğin merkezi kanalıyla devam eder . Böylece BOS’un omuriliğe aktarımı sağlanmış olur.
Hidrosefali nedir?
Ventriküler sistemde meydana gelen bir daralma ya da tıkanıklık sonucu BOS’un sistemik dolaşıma katılamaması, drenajının aksaması, ventriküllerde biriken fazla BOS’un ventriküler gtenişlemeye, kafa içi basıncın artmasına ve beyine basınç uygulamasına sebep olan bir hastalıktır.
Konjenital Hidrosefali
Hasta doğuştan hidrosefali hastasıdır. Yapısal bir bozukluk neticesinde ventrikülleri birbirine bağlayan kanallardan biri ya da bir kaçı dar ya da tıkalıdır. Fark edildiğinde halk arasında ‘bıngıldak’ dediğimniz Fontanaller kapanmamış ise kafa içi basınç bir nebze tolare edilebilmiştir ve hasta nörolojik semptomlar göstermeyebilir.
Edinilmiş Hidrosefali
Hidrosefalinin bu türü doğumda değil sonradan gelişir. Ve yüksek ihtimalle altta yatan başka bir patoloji vardır. Örneğin doğuştan olmayan bu hidrosefali olgusuna tümörler, kistik yapılar, bölgesel ödemler, kanama ve pıhtılar ya da beyin enfeksiyonları sebep olmuş olabilir. O halde edinilmiş hidrosefaliye travma ya da enfeksiyon kaynaklı olabilir demek yerinde olacaktır. Özellikle merkezimizde tedavi ettiğimiz yetişkin ve sonradan hidrosefali hastası olmuş olan kedi hastalaramızda genellikle önceden geçirilmiş bir FIP (Feline İnfectious Peritonitis) olgusu mevcuttur. FIP hastalığının beyin üzerindeki etkisi sıklıkla ventriküller arasında tıkanıklığa sebep olmaktadır. Öte yandan önceden beyine yapılmış bir müdahale de ventriculitise sebep olabilir. Ayrıca kafa travmaları sonrası gelişen ödem ya da kanamalar da ventriküler tıkanıklığa sebep olabilirler.
Semptomlar
Bazı olgularda net bir semptom göstermeyen hidrosefalinin ayırıcı tanısı güçtür. Çünkü beyinle ilgili pek çok problem aynı semptonlara sebep olabilir. Fakat laterale, yani dışa doğru kaymış göz küreleri hidrosefali için tipiktir. Yavru kedi ve köpeklerdeki kubbe şeklindeki kafatası da hidrosefaliden şüphelenmek için yeterlidir. Bu durum bazı platformlarda ‘’Down Sendromlu Kedi’’ gibi ifadelerle gösterilse de kedilerde Down Sendromu bulunması açıkça imkansızdır. Çünkü Down Sendromu insanların sahip olduğu 23 çift kromozomun 21.sindeki bir bozukluktan meydana gelirken kedilerde 19 çift kromozom bulunur. Bu durumda Down Sendrom’lu gibi görünen kediler çok yüksek ihtimalle hidrosefali hastasıdır.
Diğer semptomlar arasında, denge kaybı, daireler çizerek yürüme, agresyon, tik ve titremeler, durgunluk hali, nöbetler ve epileptik krizler sayılabilir. Ayrıca görme kaybı ve aşırı hareketlilik/huzursuzluk da sık görülen belirtiler arasındadır.
Teşhis
Teşhis seçeneklerinden önce şunun çok iyi bilinmesi gerekir ki: HYDROCEPHALUS’UN ERKEN TEŞHİSİ HAYATİ ÖNEM TAŞIR! PEK ÇOK VAKADA SAATLER BİLE ÖNEMLİDİR. VAKİT GEÇİRİLMEDEN MÜDAHALE EDİLMELİDİR.
Bos Analizi
Beyin Omurilik Sıvısı’nın alınarak analiz edilmesi tanıya destek olarak hidrosefali hakkında bize fikir verse de tek başına yeterli bir teşhis yöntemi değildir. Anormal protein düzeyleri ve hücre sayılarındaki anormal artışlar sistemik hastalıkları işaret edebilir. Anamnez, fiziksel bulgular ve görüntüleme yöntemleri ile birlikte değerlendirilmesi gerekir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
Kesin tanı için olmazsa olmazdır. Konuya hakim bir radyolog tarafından değerlendirilmelidir. Ventriküler sistemdeki genişlemeler ve beyin dokusundaki sinyal artışları veya azalışları hakkında güçlü fikirler verir. Cerrahın elini güçlendirir, operatif hakimiyetini yükseltir.
Tedavi
Hidrosefalinin kesin tedavisi ancak ve ancak cerrahi ile olmaktadır. Fakat bazı medikal tedaviler semptomları azaltmada ya da ortadan geçici olarak kaldırmada faydalı olabilir. Yalnız semptomların ortadan bir süreliğine kalkması hasta sahibini yanıltabilmekte, bu süreçte de hastalığın artan bir şiddetle ilerlemesine sebep olabilir. Öte yandan cerrahi tedavi uygulanmış olan hasta aynı medikal tedavilerle ameliyat sonrası süreçte bir süre medikal küre tabi tutulabilir.
Medikal Tedavi
BOS üretimini yavaşlatmayı ve azaltmayı hedefler. Bazı hastalarda etkili olabilir. Uzun süre uygulanabilir değildir. BU amaçla kortikosteroidler, diüretikler ve proton pompa inhibitörü Omeprazole kullanılır.
Cerrahi Tedavi
Ventriculoperitoneal Şant uygulamasını kapsar. Ventriküllerde üretilerek sistemik dolaşıma katılamayan ve beyine yüksek derecede basınç uygulayan BOS’un beyinden kalbe ya da karın boşluğuna aktarılmasını sağlayan bir sistemin yerleştirilmesi işlemidir. Yüksek seviyede tecrübe gerektiren bir operasyondur. Beynin içerisine yerleştirilen bir kateter ense kısmında deri altına yerleştirilmiş olan bir vanaya bağlanır. Bu otomatik slikon vana beyin içerisindeki basınç artınca açılarak kendisine bağlı olan diğer katetere fazla BOS sıvısını akıtarak karın boşluğuna ya da kalbe iletilmesini sağlar. Bu bölgelere gönderilen fazla BOS buralardan emilerek sistemik dolaşıma geçer ve vücut dışına atılır. Medicapet rutin olarak bu ameliyatı yapan Türkiye’deki bir kaç merkezden biridir. Hidrosefalinin cerrahi tedavisinde başarı oranımız oldukça yüksektir. Operasyon sonrasındaki iyileşme oranı, hastanın beyin dokusunun almış olduğu hasarın boyutuna ve ne kadarının reversbl olduğuna bağlıdır. erken müdahale edilen hastanın yaşamsal fonksiyonlarının ve yüksek yaşam standardının korunması daha olasıdır.